Koninklijk Gesticht Mesen

Mesen, door de meesten voornamelijk gekend als de kleinste stad van België. Ondanks haar beperkte grootte heeft deze stad wel een rijke geschiedenis die terug gaat tot de 11de eeuw. De oprichting van een abdij en de ligging op verschillende handelswegen zullen de stad welvaart geven.

Het Koninklijk Gesticht Mesen is zeker een opmerkelijk deel van deze geschiedenis. Als één van de oudste openbare instellingen is ze in 1776 opgericht door keizerin Maria-Theresia van Oostenrijk en werd uiteindelijk gevestigd in de gebouwen van de voormalige abdij die door dezelfde keizerin opgeheven werd.

Het Koninklijk Gesticht was bedoeld om weeskinderen van militairen op te vangen en te onderwijzen. In de beginperiode was de instelling gemengd: jongens bleven er tot hun 7de (daarna werden ze onderwezen in het knapenhuis in Antwerpen) en meisjes bleven tot hun 18 in de instelling. De kinderen werden tijdens hun verblijf tweetalig opgevoed. De meisjes moesten, zoals beschreven in de patentbrieven van Maria-Theresia, handenarbeid aanleren ‘in overeenstemming met hun geslacht’. In de praktijk kwam dit vaak neer op: snit en naad, confectiewerk, huishoudelijke taken zoals koken en werken in de wasserij.

In 1845, toen België pas bestond, wordt de instelling behouden maar wordt er alleen nog opvang geboden aan meisjes. Het Koninklijk Gesticht kon toen plaats bieden aan 250 pensionairs. De meisjes werden toen altijd onderwezen door dames, hun ongehuwde leraressen.

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 zijn de dames en leerlingen gevlucht naar Saint-Germain-en-Laye in Frankrijk. Door de zware gevechten in de Westhoek worden de gebouwen van het gesticht dan ook nagenoeg volledig vernield. Het Koninklijk gesticht Mesen zal altijd zijn naam behouden maar nooit meer terugkeren naar Mesen. In tegenstelling tot de Sint-Niklaaskerk zullen de gebouwen van het gesticht niet meer heropgebouwd worden. Het enige wat nog rest uit deze periode zijn postkaarten en kleinood dat kon worden meegenomen op de vlucht, zoals: foto’s, gepersonaliseerd bestek, fijn handwerk en enkele portretten.

Wil je deze objecten graag in het echt zien? Kom ze dan bekijken in de tijdelijke tentoonstelling ‘Herinnering aan het Koninklijk Gesticht Mesen’ in de Sint-Niklaaskerk in Mesen. Deze tentoonstelling opent op 11 september op Open Monumentendag en loopt verder van 14 tot 22 september telkens van 14:30 tot 17:00.