(Fr)uitgelicht:  Een achttiende-eeuwse hoeve met fruitweide in Voormezele

Als onderdeel van het LEADER-project ‘Fruitig erfgoed’ coördineert CO7 in 2025 het historisch onderzoek naar materiële en immateriële sporen van hoogstamfruitboomgaarden in de streek. Hiervoor gebruiken we heel diverse bronnen. In de rubriek ‘(fr)uitgelicht’ laten we de rijkdom van diverse bronnen zien en wat ze ons kunnen leren over fruit in het verleden. Deze keer bekijken we een achttiende-eeuws terrierplan van een hoeve in Voormezele die toebehoorde aan het Ieperse Bellegodshuis.

Tal van grote boerderijen en kleine hoeves tekenen vandaag het hedendaagse landschap van de Westhoek. Velen daarvan zijn heropgebouwde versies die zijn ontstaan na de verwoesting van de oorspronkelijke gebouwen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ondanks die vernieling kennen verschillende van deze hoeves en boerderijen een eeuwenoude geschiedenis. Dat verleden geeft bovendien ook inzicht in het fruitverleden.

Het stadsarchief van Ieper bewaart het Terrier der goederen ten plattenlande behoorende het Belle-Godshuis uit 1755. Daarin vinden we een grondplan terug van een hoeve in Voormezele. Een terrierboek bevat onder andere een opsomming en beschrijving van de gronden die in het bezit waren van een instituut of heerlijkheid. Het was een manier om zaken zoals de lasten en verplichtingen vast te leggen van de personen die de gronden gebruikten. Het Bellegodshuis was in eerste instantie een liefdadigheidsinstelling voor armen en zieken, maar verder ook grootgrondbezitter door de vele schenkingen die het kreeg. De hoeve in Voormezele was een van de vele pachtboerderijen die behoorden tot het omvangrijk grondbezit van het godshuis.

Op het plan krijgen verschillende stukken ingekleurde grond een nummer toegewezen. Het stukje oppervlakte met nummer 18 trekt de aandacht. Daar staan immers heel wat bomen dicht opeen. De inventaris beschrijft het lapje grond als ‘une pièce de pâture verger tenant du nord à la pâture N.20 du plan’.

Het gaat hier dus om een fruitweide. Dat was geen ongewoon iets voor een achttiende-eeuwse hoeve. Naar het einde van de eeuw hadden de meeste hoeves en boerderijen enkele hoogstamfruitbomen staan op het erf. Dit waren zeker geen grote, georganiseerde boomgaarden die gericht waren op fruithandel. De boeren maakten er geen prioriteit van om de fruitbomen te verzorgen aangezien de vruchten enkel bedoeld waren voor eigen consumptie. De belangrijkste functie van de fruitbomen was dat ze voornamelijk schaduw boden aan het vee dat los rondliep op de weide.

Dankzij het terrierboek van het Bellegodshuis krijgen we een zicht op het fruitverleden in en rond hoeves en boerderijen. Bovendien stellen de vrij nauwkeurige plannen ons in staat de hoeve en de fruitweide te lokaliseren in onze hedendaagse ruimte. Het programma QGIS is een uitstekend instrument om te helpen bij de geolokalisering. Zo weten we nu dat er langs de Kemmelseweg in Voormezele ooit een fruitweide moet zijn geweest waar landbouwers vruchten oogstten voor eigen gebruik.

Terrierplan van een hoeve in Voormezele, opgemaakt in 1755

Detail van terrierplan, met nummer 18 als pâture verger of fruitweide

Deze bron is te vinden in het stadsarchief Ieper, OCMW-archief, COO, 621.